Geschiedenis van het gebruik van dromen in de geneeskunst

Dromen in de oudheid en middeleeuwen

In de oudheid werden dromen beschouwd als boodschappen van goden, geesten of het bovennatuurlijke. Veel oude beschavingen, zoals de oude Grieken, Egyptenaren, en Romeinen, hechtten veel waarde aan droominterpretatie als een manier om inzicht te krijgen in de toekomst en de gezondheidstoestand van een persoon. Tempels waren vaak toevluchtsoorden waar mensen hun dromen konden delen en priesters ze interpreteerden als een gids voor behandelingen.

Tijdens de middeleeuwen werden dromen gezien als visioenen en voortekenen. Dromen werden nauwlettend gevolgd en geïnterpreteerd om tekenen van ziekte of onheil te ontdekken. Droomboeken en geschriften over droominterpretatie waren populair, waarbij verschillende symbolen en betekenissen werden toegeschreven aan specifieke droombeelden.

Freud had eind 19e eeuw geschreven dat leken van oudsher twee verschillende methoden gebruikten om dromen te interpreteren, te weten de symbolische en de ontcijfer methode. De symbolische methode beschouwt de droominhoud als een geheel en ziet een parallel tussen de droom en een gebeurtenis die in de toekomst zal plaatsvinden. De ontcijfer methode behandelt de droom als een soort geheimschrift. Elk teken in de droom wordt hierbij door een vaste betekenis vervangen. Er wordt hierbij een droomwoordenboek gebruikt.

Verlichting

Tijdens de Verlichting lag de nadruk op rationalisme, empirisme en wetenschappelijke benaderingen. Deze periode van intellectuele verlichting bracht een verandering teweeg in de manier waarop dromen werden gezien in de geneeskunst.

De Verlichting bracht een grotere nadruk op objectiviteit en meetbaarheid met zich mee, en dromen werden vaak beschouwd als subjectief en moeilijk te verifiëren. De wetenschappelijke methoden en benaderingen die werden ontwikkeld, zoals experimenten en observaties, richtten zich meer op externe en tastbare fenomenen. Daardoor werd de subjectieve aard van dromen en de interpretatie ervan vaak genegeerd of als onbetrouwbaar beschouwd. Deze verschuiving leidde tot een afname van de aandacht voor dromen als een diagnostisch hulpmiddel in de geneeskunde.

Samuel Hahnemann

Samuel Hahnemann, de grondlegger van de klassieke homeopathie nam in tegenstelling tot andere artsen van zijn tijd dromen van zijn patienten serieus. Hij noteerde wanneer het belangrijk was de dromen van zijn patient beknopt en zonder context. Hahnemann’s notities over dromen waren meer gericht op het verzamelen van symptomen en hij deed niet aan het duiden van dromen. Hahnemann had bijvoorbeeld rond 1830 de princes Louise van Pruisen een aantal jaar intensief behandeld. Voor haar was Hahnemann haar “ziele arts”. Tijdens de behandeling schreef hij haar dromen op, in enkele gevallen gebruikte hij het mede om tot een homeopathisch middel te komen. De princes had een aantal herhalende dromen, deze konden veranderen door het geven van een homoepathisch middel.

(Psychoanalytische) droomtheorien

Sigmund Freud

In de late 19e eeuw bracht Sigmund Freud de droominterpretatie naar een nieuw niveau met zijn theorieën over de psychoanalyse. Freud zag dromen als een venster naar het onbewuste, waarin verborgen verlangens, angsten en conflicten tot uiting kwamen. Hij ontwikkelde technieken zoals vrije associatie en droomanalyse om de symboliek in dromen te ontrafelen en inzicht te krijgen in de mentale toestand van een individu.

Carl Gustav Jung

Naast Sigmund Freud heeft ook Carl Jung een aanzienlijke invloed gehad op het begrip en de interpretatie van dromen. Jung geloofde dat dromen symbolische boodschappen bevatten die verband houden met het individuele onbewuste en het collectieve onbewuste. Hij introduceerde het concept van archetypen - universele symbolische beelden en patronen die in dromen kunnen verschijnen en inzicht kunnen geven in de diepere psychische processen. Jung’s benadering van dromen benadrukte het belang van het verkennen van de persoonlijke en symbolische betekenis van droombeelden.

Alfred Adler

Alfred Adler, een Oostenrijkse psychiater, geloofde niet in het onderbewustzijn. Adler zag dromen als een expressie van iemands levensstijl en persoonlijke doelen. Hij geloofde dat dromen inzicht konden geven in de onderliggende motivaties en psychologische houdingen van een persoon. Voor Adler was het begrijpen van de betekenis van dromen belangrijk om iemands levensdoelen en de belemmeringen daarvan te begrijpen.

Calvin Hall

Calvin Hall, een Amerikaanse psycholoog, heeft uitgebreid statistisch onderzoek gedaan naar dromen en droomsymboliek. Ook Hall geloofde niet in het onderbewustzijn. Hij richtte zich op de inhoud en patronen van dromen en ontwikkelde een classificatiesysteem om verschillende soorten dromen te categoriseren. Hij nam in zijn statistische analyses waar dat mensen die niet in therapie zijn, een zekere consistentie hebben in de droomsymboliek. Hall stelde dat dromen reflecties zijn van iemands dagelijkse ervaringen, emoties en verlangens, en dat ze kunnen worden geanalyseerd om inzicht te krijgen in iemands persoonlijkheid en psychologische processen.

Medard Boss

Een andere belangrijke figuur in de studie van dromen was Medard Boss, een Zwitserse psychiater en student van Jung. Boss benaderde dromen vanuit een fenomenologisch perspectief en legde de nadruk op het begrijpen van de subjectieve ervaring van de dromer. En was geinspireerd door het existentialisme van Martin Heidegger. Hij geloofde dat dromen individuele betekenis hebben en dat de dromer zelf de sleutel is tot het begrijpen van hun droom. Boss benadrukte het belang van het betrekken van de dromer bij het proces van droominterpretatie en het verkennen van de persoonlijke context en beleving.

Fritz Perls

Fritz Perls, een van de grondleggers van de gestalttherapie, had ook interesse in dromen en hun betekenis. Perls zag dromen als een expressie van iemands innerlijke conflicten en onopgeloste problemen. Hij benaderde dromen als theatervoorstellingen waarin verschillende delen van de persoonlijkheid naar voren komen. Perls moedigde dromers aan om de verschillende rollen en aspecten van hun dromen in groepstherapie te verkennen en deze te gebruiken als hulpmiddel voor zelfontdekking en groei.

Dromen en de relatie met het lichaam vanuit psychologisch perspectief

Droombronnen bevatten volgens Carl Gustav Jung en Sigmund Freud lichamelijke bronnen. Er is alleen nog weinig bekend over de relatie tussen de inhoud van dromen en de lichamelijke toestand. Door o.a. Carl Gustav Jung en Medard Boss zijn er dromen geduid, die wijzen op lichamelijke problemen. Freud kon echter geen rechtstreeks verband leggen tussen dromen en de lichamelijke toestand. En Carl Gustav Jung verwonderde zich erover dat er zo weinig rechtstreekse informatie over het lichaam in dromen aanwezig is. Iemand kan een dodelijke ziekte in een deel van het lichaam hebben, zonder dat hij daar via dromen een vermoeden van krijgt.

Lichamelijk onderzoek naar dromen

In de 20e eeuw heeft er vooruitgang plaatsgevonden in het lichamelijk onderzoek naar slaap en dromen. Wetenschappers hebben verschillende methoden ontwikkeld om de fysiologische processen tijdens de slaap te meten en te begrijpen, en om de relatie tussen dromen en de activiteit van de hersenen te onderzoeken.

Een belangrijke doorbraak vond plaats in de jaren 1950, toen de elektro-encefalografie (EEG) werd geïntroduceerd als een methode om de elektrische activiteit van de hersenen te meten. Met behulp van EEG konden onderzoekers verschillende stadia van slaap identificeren, zoals de langzame golfslaap (stadium 3 en 4) en de snelle oogbeweging (REM) slaap. Deze ontdekking leidde tot een beter begrip van de slaaparchitectuur en de verschillende slaapstadia.

Tijdens de daaropvolgende decennia werden verschillende technieken ontwikkeld om de inhoud van dromen te onderzoeken. Een van de meest gebruikte methoden was het gebruik van droomdagboeken, waarbij deelnemers hun dromen opschreven zodra ze wakker werden. Onderzoekers analyseerden deze droomrapporten om patronen en betekenissen in de droominhoud te identificeren.

Daarnaast hebben wetenschappers ook experimenten uitgevoerd om de fysiologische reacties tijdens het dromen te meten. Ze hebben bijvoorbeeld gekeken naar veranderingen in de hartslag, ademhaling en spieractiviteit tijdens verschillende droomfasen. Deze studies hebben aangetoond dat de fysiologische responsen tijdens dromen vergelijkbaar kunnen zijn met die in wakkere toestand, wat suggereert dat dromen een actieve en intense ervaring zijn.

In de late jaren 20e eeuw hebben neuroimagingtechnieken wetenschappers in staat gesteld om de hersenactiviteit tijdens het dromen te meten. Deze methoden hebben aangetoond dat verschillende hersengebieden betrokken zijn bij de verwerking van droominhoud, waaronder de frontale cortex, de visuele gebieden en de limbische structuren die betrokken zijn bij emoties.

Heden

In de afgelopen decennia hebben studies aangetoond dat dromen een rol kunnen spelen bij het verwerken van trauma’s, het bevorderen van creativiteit en het aanpakken van psychologische problemen. Droomtherapieën worden vaker toegepast in de psychologie en psychotherapie, waarbij de interpretatie van dromen wordt gebruikt als een middel om inzicht te krijgen in de innerlijke wereld van een persoon en te werken aan persoonlijke groei en genezing.